Enneagram teorisi, insan kişilik tiplerini ve bireylerin dünya ile nasıl ilişki kurduklarını anlamaya yönelik bir modeldir. Bu sistem, her biri belirli düşünce, duygu ve davranış kalıplarına sahip dokuz temel kişilik tipini tanımlar. Ayrıca kişilerin kendilerini daha iyi anlamalarını, içsel dinamiklerini ve motivasyonlarını keşfetmelerini sağlayan bir araçtır. Ben de bu yazımda kısaca bu teorinin oturduğu temel alanlardan bahsedeceğim. Enneagram teorisinin temel bileşenleri şunlardır:
1. Enneagram Teorisi ve Dokuz Temel Kişilik Tipi
Enneagram teorisinin temelinde dokuz kişilik tipi yer alır. Ayrıca her bir tip, belirli bir bakış açısı, motivasyon ve stratejiye dayalı olarak karakterizedir. Her birey, bu dokuz tipten biriyle daha fazla özdeşleşir. Ancak diğer tiplerle de bağlantıları vardır. Şimdi kısaca bu dokuz temel kişilik tipine değinelim. Daha detaylı paylaşımları diğer yazılarımda yapacağım. Şimdilik bu kadarı ile yetineceğim.
Tip 1: Mükemmeliyetçi (Reformer)
Dünyayı düzeltme ve mükemmelleştirme arzusu taşır. Düzenli, vicdanlı ve disiplinli olma eğilimindedirler.
Tip 2: Yardımsever (Helper)
Diğer insanlara yardım etmekten ve onlara ihtiyaç duyulduklarını hissettirmekten hoşlanırlar. İlişkilerde duygusal olarak bağ kurmaya eğilimlidirler.
Tip 3: Başarı Odaklı (Achiever)
Başarıya ve imajlarına odaklanırlar. Toplum içinde onaylanma ve saygı görme motivasyonuna sahiptirler.
Tip 4: Bireyselci (Individualist)
Kendine özgü olma, farklı ve benzersiz hissetme arzusuyla hareket ederler. Duygusal derinlik ve kendini ifade etmeye önem verirler.
Tip 5: Araştırmacı (Investigator)
Bilgi edinme ve dünyayı anlama konusunda meraklıdırlar. Olaylara mesafeli ve tarafsız bakma eğilimindedirler.
Tip 6: Sadık (Loyalist)
Güvenlik arayışı içindedirler. Sadık, sorumluluk sahibi ve genellikle güvenli tercihler yapmaya eğilimlidirler.
Tip 7: Maceracı (Enthusiast)
Yeni deneyimler, eğlence ve macera peşindedirler. Hayatı dolu dolu yaşama arzusu taşırlar.
Tip 8: Meydan Okuyan (Challenger)
Güçlü ve bağımsız olma arzusu taşırlar. Kendilerini koruma ve kontrol etme eğilimindedirler.
Tip 9: Uyumlu (Peacemaker)
Barış ve huzur arayışı içindedirler. Genellikle uyum sağlayan, çatışmadan kaçınan bir tavır sergilerler.
2. Enneagram Teorisi ve Merkezler (Triadlar)
Enneagram teorisi, kişilik tiplerini üç ana merkeze ayırır. Her merkez, insanların dünya ile nasıl ilişki kurduğuna göre sınıflanır. Ayrıca bu noktada hangi temel duyguyu ön plana çıkardıkları da önemlidir. Bu triadların ilki ve teorik olarak en önemlisi aşağıdadır. Ancak enneagramda derinleşmek için diğer üçlüleri de bilmek gerekir. Diğer üçlülere bundan sonraki yazılarımda değineceğim. Şimdilik ilk üçlülerimizden başlıyorum.
Duygusal Merkez (Kalp Tipleri – 2, 3, 4)
Bu tipler, duygularla ve başkalarıyla olan ilişkileri aracılığıyla dünyayı algılar. Ayrıca kimliklerini sosyal etkileşimler ve başkalarına yönelik algılarıyla tanımlarlar.
Zihinsel Merkez (Zihin Tipleri – 5, 6, 7)
Bu tipler, dünyayı anlamak ve kontrol etmek için zihinlerini kullanır. Ayrıca bilgiye, güvenliğe ve zihinsel stratejilere dayalı olarak hareket ederler.
Fiziksel Merkez (Beden Tipleri – 8, 9, 1)
Bu tipler, dünyayı bedenleri ve içgüdüleri aracılığıyla algılar. Ayrıca eylemlerini fiziksel güç, sezgiler ve anlık tepkilerle yönlendirirler.
3. Enneagram Teorisi ve Kanatlar (Wings)
Her Enneagram tipi, yanındaki iki tipten birine (veya bazen ikisine) daha yakın olabilir. Bu kanatlar, bir bireyin temel tipinin üzerine başka özellikler ekleyerek kişiliği daha fazla şekillendirir. Örneğin, Tip 9 olan bir kişi, Tip 8’e veya Tip 1’e daha yakın olabilir. Böylece bu durum, kişiliğine güç veya disiplin gibi ek nitelikler kazandırabilir.
4. Sağlık Seviyeleri
Enneagram teorisi, her tipin sağlıklı, ortalama ve sağlıksız olmak üzere farklı gelişim seviyelerine sahip olduğunu belirtir. Bir kişi, stres altında veya sağlıksız bir durumda olduğunda tipinin gölge yönlerini daha fazla gösterir. Ancak, sağlıklı ve dengeli olduğunda daha olumlu yönlerini sergiler.
Sağlıklı Seviyelerde kişi kendisiyle barışık, olgun ve dengelidir. Ortalama Seviyelerde kişi alışkanlıklarına ve savunma mekanizmalarına daha fazla kapılmıştır. Sağlıksız Seviyelerde ise kişi korku, kaygı veya stres altında olumsuz davranışlar sergiler.
5. Entegrasyon ve Dezintegrasyon Yolları
Enneagram sistemi, kişilerin stresli (dezintegrasyon) ve sağlıklı (entegrasyon) durumlarında diğer tiplere doğru hareket edebileceğini söyler. Her tipin stres altında düştüğü bir yön ve sağlıklı durumda yükseldiği bir yön vardır. Örneğin, bir Tip 1 (Mükemmeliyetçi), stres altında Tip 4’ün negatif özelliklerini gösterebilir. Ancak sağlıklı bir durumda da Tip 7’nin olumlu yönlerini sergileyebilir.
6. Temel Korku ve Arzu
Her Enneagram tipi, bir temel korku ve bir temel arzu etrafında şekillenir. Bu korkular ve arzular, bireyin motivasyonlarını ve hayatta nasıl davrandığını belirler. Örneğin, Tip 2 (Yardımsever) için temel korku, sevilmemek veya istenmemek iken, temel arzu sevilmek ve başkaları tarafından ihtiyaç duyulmak olabilir.
7. Enneagram’ın Manevi Boyutu
Enneagram yalnızca bir kişilik tipolojisi değil, aynı zamanda bir manevi gelişim aracıdır. Her tip, insanın egosunu tanıması ve aşması için bir yol olarak görülebilir. Bu nedenle Enneagram, birçok spiritüel öğretide, özellikle Sufizm ve Hristiyan mistisizminde, ruhsal tekamülün bir aracı olarak kabul edilmiştir.
Sonuç
Enneagram teorisi, insan psikolojisini anlamak ve kişisel gelişim süreçlerini yönlendirmek için güçlü bir araç sunar. Dokuz kişilik tipine dayanan bu sistem, bireylerin kendilerini ve başkalarını daha derinlemesine anlamalarına yardımcı olur. Enneagram, sadece bireysel farkındalık değil, aynı zamanda ilişkilerde uyum, içsel barış ve ruhsal gelişim için de etkili bir sistem olarak görülmektedir.
Enneagram ile ilgili bundan sonraki yazılarımızda biraz daha derinlere inmeye çalışacağım. Umarım hepimiz için keyifli bir keşif ve okuma süreci olur.
Enneagram ile ilgili diğer yazılarıma buradan ulaşabilirsiniz.
