MBTI Konusunda Bir Bakış Açısı

Bugünkü yazımı MBTI konusunda yapılan itirazların veya karşı argümanların ne olduğunu söylemek için yazıyorum. Ayrıca bu itirazlara ve argümanlara bir cevaptan çok açıklama getirmek istiyorum. Bu yazının, okuyucusuna MBTI ile ilgili bir bakış açısı oluşturma konusunda yardımcı olacağını da umuyorum.

Başlarken

MBTI konusunda bir açıklama yapmadan önce belirteyim ki insan üzerindeki bilinmezlikten kurtulmak isteyen bir varlıktır. Bu sebeple seçimlerinin, yaşadıklarının veya yaşamak istediklerinin kendi üzerine yüklediği belirsizlikleri anlamaya çalışır. Bu nedenle insanın hangi kişilik tipine sahip olduğunu bilmesi heyecan verici bir tecrübedir. Ya da bu bilinmezliğin kaynağı olan karşısındaki insanı anlamış olmak onu çok rahatlatan bir eylemdir.

Örneğin ben bir INFJ’yim. Bir MBTI testi sonucunda kişilik tipimi öğrendim. Bu tanımlamayı ilk okuduğumda yaptığım bazı şeylerin nedenlerini anlamış olmakla çok rahatlamıştım. Evet yapmıştım ama artık yaptıklarımı en azından neden yaptığımı biliyordum. Bir çok insanında benim yaşadığım şeyi yaşadıklarını biliyorum. Ve bu çok rahatlatıcı bir süreçti. İşte o zamandan beri insanlarla, kişilikleri ve onları diğerlerinden farklı kılan detaylar hakkında konuşmayı seviyorum. Tabi buradaki en önemli konu MBTI ve tespit ettiği profilden ziyade; onun dayandığı psikolojiydi.

Bu nedenle son yirmi yıldır hayatımın en büyük meraklarından biri de MBTI oldu. Onun dayandığı kişilik psikolojisi oldukça dikkatimi çekti ve beni etkiledi. MBTI bir çok kimse tarafından popüler testler gibi değerlendirilmekte. Oysa o, çok yaygın olarak kullanılan ve saygı duyulan bir testtir. Bunun en önemli nedeni C. G. Jung’un yıllarca süren çalışmalarına dayanıyor olmasıdır. Ayrıca son halini alana kadar yaklaşık 40 yıl boyunca saha çalışmasına tabi tutulmuştur.

MBTI Konusunda Temel Yanılgılar

Kişilik testleri son yıllarda, değişik sosyal medya platformlarında oldukça popüler hale geldiler. İnternette, Harry Poter da hangi karaktersin? Hangi Şirinler karakterisin? gibi saçma isimlerle yüzlerce test yapılıyor. Belki de bunların etkisiyle insanlar, Myers ve Briggs göstergesini de aynı kategoriye koyuyorlar.

Bu noktada görülmesi gereken şey MBTI’ın 70 yılı aşkın yoğun psikolojik araştırmaların sonuçlarına dayandığı gerçeğidir. Ayrıca MBTI’ın sayısız gerçek yaşam uygulamasında faydalı olduğunun kanıtlanmış olmasıdır.

Diğer bir önemli nokta ise MBTI ile ilgili özelikle ücretsiz yapılan testlerin yanlış yapılandırılmış olmasıdır. Bu yanlış yapılandırma temelde iki noktada kendini belli etmektedir. Birincisi, sonuçların yanlış olmasını sağlayacak kötü ifade edilmiş sorulardır. İkincisi ise testlerin mantık hatalarıdır. Bu ikinci noktaya birazdan geleceğim.

MBTI Güvenilir ve Geçerli mi?

MBTI konusunda bu soru mantıklı bir insanın sorması gereken bir sorudur. Ben de test fikrini seviyor olmama rağmen aynı zamanda da bir şüpheciyim. Mantıken sağlam olduğunu %100 doğrulayamadığım belirli bir inanca veya sisteme kendimi kaptırmaktan da oldukça çekiniyorum. MBTI Kişilik tiplerinin eleştirmenlerinin ve sıkı hayranlarının olduğu da bir gerçek. Başlangıçta, teste şüpheyle yaklaştım. Haliyle nerede durduğumu belirlemeye çalışırken ona karşı yapılmış çeşitli argümanları da okuma fırsatları buldum. Sonunda MBTI® aracının mükemmel olmadığına karar verdim. Ancak MBTI’ın arkasındaki teori çok tutarlıydı. Ayrıca MBTI araştırmasını da sürekli kontrol ediyordu. Bunun yanında ahlaki gelişim açısından olmasa da pratik hayat için son derece kullanışlı sonuçlar veriyordu.

Myers-Briggs® teorisini destekleyen bilimsel kanıtlar da vardı. Örneğine Isabel Briggs-Myers Memorial Library’de MBTI® aracının geçerliliğinin arkasındaki araştırmayı gösteren yüzlerce vaka çalışması kayıtlıdır. Ayrıca Dario Nardi, Jung’un bilişsel işlevler teorisini test etmek için bireyler üzerinde beyin taramaları gerçekleştirmişti. Nardi, bu çalışmalarında beyin işlevlerinde Myers-Briggs kişilik tiplerinin nasıl benzersiz bir şekilde ortaya çıktığını göstermekteydi.

Yukarıda iki konu bile MBTI’ın geçerliliği ve güvenilirliliği ile ilgili yeterli bir veri sağlamaktadır. Zaten bilimsel veriler ve çalışmalar yoluyla bu kanıtlanmıştır.

Kendi Tecrübelerim

Ben de insanlarla MBTI® ile ilgili konuşmalarım sırasında bazı sonuçlara ulaştım. Özellikle zihinlerinin nasıl çalıştığı, nasıl ilişki ve iletişim kurulacağı konusunda önemli ve tutarlı bilgiler sundular. Hatta bunu yaparken başkalarını daha fazla kabul etmeye ve takdir etmeye de başladım. Çünkü onların, zayıf yönlerine karşı daha sabırlı olurken güçlü yönlerine hayran kalıyordum. İnsan gerçekten de çok gizemli varlıktı. Ve onu anlamaya çalışmak çok heyecan verici bir süreçti.

Örneğin, ESTP bir arkadaşımın anı yaşamayı ve spontane bir macera duygusuyla hayatın içinde ilerlemeyi sevdiğini tespit ettim. Onun karar verirken her şeyi adım adım düşündüğünü öğrendim. Ayrıca A ve B adımlarını tamamlamadan C adımını düşünmediğini de öğrendim. Bunlar önemliydi. Çünkü ben bir INFJ olarak geleceğe atlayıp sonra bir şeyleri yerli yerine koymayı seviyordum. Bu sebeple çatışmalarımız oluyordu. Ne zamanki bu yönlerimizi MBTI ile fark ettik. İşte o andan itibaren birbirimiz hakkında bu şeyleri anlar olduk. Özellikle ilişkimizde daha anlayışlı olmaya başladık. Ayrıca birbirimizin düşünme biçimini önemseyerek kararlar vermemize gerçekten yardımcı oldu.

MBTI Konusunda Tiplerin Yanlış Tespit Edilme Nedeni

MBTI® aleyhine gördüğüm ve duyduğum argümanların çoğu, çevrimiçi testlerde yanlış sonuçlar alan kişilerle ilgiliydi. Diğer argüman da bazı kişilerin altı ay sonra testi tekrar yapıp farklı bir sonuç almasıydı. Oysa testin doğruluğu, tamamen teste giren kişinin soruları doğru yanıtlamasına bağlıdır. Bir kişilik testi için kulağa tuhaf gelse de bu doğrudur. Çünkü kişi kendisiyle ilgili doğru bir cevap vermediği sürece bir testin doğru sonucu vermesi beklenemez.

Bu sebeple soruları o andaki duyguyla (duygular değişir) cevaplamak sağlıklı değildir. Ayrıca ahlaki olarak ‘doğru’ yanıt olduğunu düşündüğünüz şeyi işaretlemek de doğru sonucu vermez. Başkalarının sizi nasıl görmesini istediğinize göre yanıtlamak da alacağınız sonucu doğru yapmaz. Çünkü siz hangi cevabı verirseniz testin sonucu da bu paralelde olacaktır.

Bu nedenle en doğal tepkinizin ne olacağını düşünerek soruları cevaplamalısınız. MBTI testini yaparken sadece bu anı değil; hayatınızın genelini düşünün ve gerçekten dürüst olun. Herhangi bir dış baskı veya etki olmadan soruları nasıl yanıtlayacağınızı düşünmeye çalışın. İşyerinde nasıl biri olduğunuzu veya ebeveyn olarak nasıl biri olduğunuzu düşünmeyin. Bunun yerine en doğal halinizde ve olmayı tercih ettiğiniz şekilde nasıl işlev gördüğünüzü düşünün.

Bu konudaki ikinci önemli problem de MBTI® teorisiyle hiçbir şekilde uyumlu olmayan hatalı testlerdir. Resmi MBTI® Enstrümanı, ücret ödeyerek almanız gereken bir şeydir. Ancak doğru bilgilerle para harcamak zorunda kalmadan da kişilik tipinizi belirleyebilirsiniz. Bunun için Jung’un başlangıçta tanımladığı bilişsel işlevleri gerçekten anlamanız gerekiyor. Tipinizi anlamanın en iyi yolu, 8 bilişsel işlevi incelemektir. Eğer bunu yapmayacaksanız sertifikalı bir MBTI® uygulayıcısı ile konuşmanız daha iyi olacaktır.

Resmi MBTI® göstergesi almak istiyorsanız buradan yapabilirsiniz . Ayrıca kendinizi gerçekten tanımak istiyorsanız Bilişsel İşlevler kategorisindeki yazılara mutlaka bir göz atmalısınız. Sizi bu da tatmin etmeyecekse o zaman Psikolojik Tipler kitabını okumalısınız.

Sonuç olarak…

Gördüğünüz gibi MBTI, insanları tek boyutlu kutulara koyan dört harfli bir koddan daha fazlasıdır. Herkes hissetme, düşünme, duyum ve sezgi özelliklerine sahiptir. İnsan ise tüm bunlardan daha fazlasıdır. Herkesin dışadönük ve içedönük nitelikleri vardır. Ancak Myers-Briggs® kişilik tiplerinin ve süreçlerinin ardındaki gerçek teori hakkında ne kadar derine inerseniz; kendiniz hakkında o kadar net verilere sahip olursunuz. Ayrıca bunu yaparak açıklamaların arkasında gerçek bir mantık olduğunu göreceksiniz. Neticede sizin için ve çevrenizdeki insanlar için ne kadar pratik faydalar sunduğuna şahit olacaksınız.

Bu yazı ile ilgili ne düşünüyorsunuz? Lütfen yorumlarda bana bildirin!