DEHB nedenleri arasında kişinin beyin yapısı, beyin kimyasalları, genetik mirası ve yaşadığı çevrenin etkileri bulunur. Bu nedenle ben de bugünkü yazımda da bu konular üzerinde durmak istiyorum. Şimdi bu nedenleri birlikte anlamaya çalışalım.
DEHB Nedenleri 1: Beynin Yapısal Durumu
DEHB’nin çocukların yaklaşık %5’ini etkilediği ve %65’e varan oranda semptomların yetişkinliğe kadar sürdüğü tespit edilmiştir. Ancak anatomik çalışmaların kullanılması (MRI/FMRI), DEHB’li bireyler arasında atipik beyin yapıları olduğunu düşündürmektedir. Ayrıca taramalar, prefrontal korteks, bazal ganglionlar, serebellum ve parieto-temporal bölgeler dahil olmak üzere belirli alanların etkilendiğini göstermiştir. (1)
Bunun yanında, boylamsal çalışmalar, küçük çocukların prefrontal kortikal gelişimde gecikmeler olduğunu göstermektedir. Ayrıca beyindeki bu etkilenen alanların etkisinin, çalışma belleği ve motor ve dikkat planlaması gibi bilişsel işlemede gecikmeler şeklinde ortaya çıktığı düşünülmektedir. (2)
DEHB Nedenleri 2: Beyin Kimyasalları
Konu ile ilgili bazı araştırmalar, dopamin yolu olarak da bilinen beynin ödül/motivasyon merkezlerinde eksiklikler göstermiştir. Bu durum DEHB semptomlarının çeşitli biyolojik temeller içerdiğini ispat etmektedir. Ayrıca spesifik olarak, beyin nörogörüntüleme çalışmaları, dikkat eksikliği ve dürtüselliğin temel semptomlarıyla bağlantılı olduğu varsayılan dopamin yolunda bozulma olduğunu göstermiştir. (3)
3: Genetik Nedenler
Önceki aile temelli araştırmalar, çocuk ve yetişkin DEHB’nin yüksek oranda kalıtsal olduğu sonucuna varmışlardır. Ayrıca yaklaşık %40 oranında bir kalıtsal etki bulunduğunu ortaya koymuşlardır. Aile çalışmaları, birinci derece akrabalar arasında, özellikle semptomları yetişkinliğe kadar devam edenlerde DEHB için yüksek bir risk olduğunu göstermektedir. (4)
Bununla birlikte, genetik araştırmalar, ailelerde kalıtsallık sağlamaktan sorumlu olan belirli genleri tanımlayamamıştır. Ayrıca DEHB, belirli fiziksel özelliklerle ilişkili değildir. Ancak ince motor gecikmeleri ve nörolojik belirtiler benzerlikler ortaya koymuştur. (4)
4: Çevresel Nedenler
DEHB tanısı olasılığının artmasıyla bağlantılı bazı çevresel faktörler olmuştur. Spesifik olarak, çok düşük doğum ağırlığı DEHB riskini 2-3 kat artırdığı belirlenmiştir. Ancak ortalamanın altında doğum ağırlığına sahip çocukların çoğunun DEHB geliştirmediğini bilmek gerekir. Çevresel toksinlere maruz kalmakla ve daha sonra bir DEHB teşhisi konması arasında bazı bağlantılar kurulmuştur. Örneğin kurşuna maruz kalma, alkole maruz kalma ve hamilelik sırasında sigara içme gibi bazı etkiler DEHB riskini artırmaktadır. (4)
DEHB’ye Neler Neden Olmaz
Geçmişteki bazı araştırmaların ve uzman olmayan kimselerin bazı iddialarının asılsız olduğu ortaya çıkmıştır. Örneğin yetersiz ebeveynlik, rafine şeker, gıda katkı maddeleri veya alerjileri, video oyunları veya teknoloji DEHB’ye neden olmazlar.
Konu ile İlgili Diğer Yazılar:
>>> DEHB Nedenleri Nelerdir?
>>> Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu DEHB Nedir?
>>> DEHB Nasıl Teşhis ve Tedavi Edilir?
>>> DEHB ile Başa Çıkma Stratejileri
Kaynaklar:
1- Valera, E.M., Faraone, S.V., Murray, K.E., Seidman, L.J. (2007). Meta-analysis of structural imaging findings in attention-deficit/hyperactivity disorder. Biological Psychiatry, 61, 1361-1369.
2- Friedman, L.A., Rapoport, J.L. (2015). Brain development in ADHD. Current Opinion in Neurobiology, 30, 106-111.
3- Volkow, N.D., Wang, G., Kollins, S.G. et al. (2009). Evaluating dopamine reward pathway in ADHD: clinical applications, JAMA, 302(10), 1084-1091.
4- Larsson, J.O., Larsson, H., Lichtenstein, P. (2004). Genetic and environmental contributions to stability and change of ADHD symptoms between 8 and 13 years of age: a longitudinal twin study, 1267-1275.
